przez andrzej1974 » 28 Gru 2013, 13:58
mennonici, menonici denominacja protest. i ruch rel. kontynuujący tradycje umiarkowanego doktrynalnie anabaptyzmu z XVI w. Pierwszy raz nazwa pojawiła się 1544 w formie zniekształconej meniten (została nadana przez przeciwników), jako m. pojawiała się od poł. XVII w. w Holandii i Niemczech. W nazwie kryje się przywiązanie do linii myślowej wytyczonej przez Menno Simonsa, aczkolwiek współcześnie niektóre grupy m. pragną odejść od tej nazwy, uważając, że centr. elementem samookreślenia powinna być osoba Chrystusa jako Pana świata i Kościoła. Anabaptyści, na ogół prześladowani w Europie XVI w., uzyskali 1579 korzystne położenie prawne w Holandii i dlatego początkowo osiedlali się tam najchętniej, z czasem przeszli do Fryzji i w strefę dolnego Renu (ok. 1600), wreszcie pojawili się w Prusach Królewskich, przede wszystkim na Żuławach. Z czasem osiedlili się w całej Europie środk. i wsch., z Rosją włącznie (od 1788). Eklezjologia traktująca zbór jako samodzielną jednostkę grupującą wierzących nie wymagała budowy rozgałęzionych struktur, stąd m. mogli tworzyć liczne samowystarczalne kolonie na odległych nawet terenach bez konieczności zachowywania wzajemnego ścisłego kontaktu pomiędzy koloniami-zborami. Rozwój rozsiedlenia i brak zbilansowania sporów doktrynalnych XVI w. sprawiły, że na przeł. XVI i XVII w. pojawiły się tendencje do formułowania wyznań wiary i określania podstaw doktrynalnych. Najbardziej znane jest Dordrechckie wyznanie wiary z 1632 pełniące rolę konsensu pomiędzy generacjami i ugrupowaniami. Do pocz. XIX stulecia m. nie tworzyli organizacji międzyzborowych lub krajowych. Pierwsza tego typu organizacja powstała 1811 w Holandii. Jednym z powodów powstawania stowarzyszeń i konferencji (także o charakterze regionalnym) był wzrost emigracji, zwł. do USA, czemu próbowano przeciwdziałać. Do Ameryki Pn. ściągały m. te same przyczyny, co w przypadku innych denominacji wolnokośc., tj. możliwość nieskrępowanego pielęgnowania własnych wzorców religijności, wykonywania rzemiosł, uzyskania ziemi pod karczunek. M. nawiązywali szybko kontakt z grupami o podobnych zapatrywaniach teol. i społ., m.in. z kwakrami, hutterowcami i amiszami (z nimi współtworzyli również pewne organizacje). Istotne znaczenie miało konstytucyjne rozgraniczenie w USA Kościołów i państwa. Dodatkową przyczyną emigracji m., poza sferą ekon. i poczuciem wolności wewn., było systematyczne wprowadzanie w Europie w XIX w. obowiązkowej służby wojskowej. M. jako pacyfiści nie uznają służby wojskowej w żadnej formie, ponadto odmawiają składania przysięgi (na podstawie Mt 5,33-34). Największe skupiska m. istnieją obecnie w USA, ponadto są obecni m.in. w Holandii, Niemczech, Szwajcarii oraz w krajach, które były w XIX w. bądź typowymi miejscami emigracji niem., bądź koloniami holenderskimi (gł. Azja) lub ang. (gł. Afryka). Obecnie liczbę m. na świecie szacuje się na ponad 850 tys. wyznawców, w tym ponad 380 tys. w Ameryce Północnej. M. dysponują własnymi wydawnictwami i periodykami, publikującymi obok tekstów rel. i budujących również opracowania o charakterze hist. ("Mennonite Quarterly Review"); organizują własne Konferencje Świat. (pierwsza odbyła się 1925, w 400. rocznicę powstania ruchu anabaptystów).
W Polsce m. przebywali od pocz. XVII w., gł. na Żuławach, w Elblągu i Gdańsku. Przybyli z Holandii i Niemiec przede wszystkim jako specjaliści od melioracji gruntów, uzyskując osobne przywileje od królów polskich. W XVIII w. pojawili się na Mazowszu i w Małopolsce. W okresie międzywojennym mieszkało w Polsce ok. 1500 m. W okresie II wojny świat. i po 1945 wyznanie w Polsce zanikło, m.in. w wyniku kar, jakie spotkały m. ze strony Wehrmachtu za odmowę służby wojskowej, a następnie emigracji.
Doktryna m. odwołuje się do nauki reformacyjnej, zwł. w jej nurcie reformowanym (reformowany ewangelicyzm) i anabaptystycznym (anabaptyści). M. uznają 2 sakramenty: chrzest oraz komunię świętą (Wieczerzę Pańską). Chrzest udzielany jest osobom, które ukończyły minimum 14. rok życia. Komunia święta jest odprawiana na ogół 2 razy w roku. W nauce o usprawiedliwieniu m. przejęli naukę reformacyjną (tylko Chrystus i tylko łaską). Uznając lokalny zbór za podstawową strukturę organizacyjną, m. z pewną nieufnością postrzegają Kościoły hist., zwł. te o ustalonej i scentralizowanej organizacji; zdecydowanie bliższa jest współpraca z ruchem wolnokośc. i ewangelikalnym (ewangelikalizm). Również zróżnicowane jest podejście do ruchu ekumenicznego oraz misji, jakkolwiek jest ona po II wojnie świat. prowadzona na większą skalę. M. cechuje wielość prądów wewn., zarówno w zakresie duchowości, jak i stosunku do współcz. świata (widoczne np. w sposobie podchodzenia do zagadnień cywilizacji oraz w postępowaniu z osobami niewierzącymi lub uznanymi za upadłe religijnie i wyłączonymi ze społeczności problem tzw. separacji). Zarząd zboru sprawują starsi, kaznodzieje i diakoni. M. raczej nie wznosili osobnych budynków kośc.; zwykle na nabożeństwa wykorzystywali pomieszczenia wspólne dla kolonii, np. sale szkolne.
źródło - Religia. Encyklopedia PWN. T. 6