Uroczystości na nowodworskim Kirkucie 14.07.2011

[rather]

Może wykorzystamy tą zabawę do promocji naszego miasta? Był ostatnio też artykuł w GW albo Polityce na ten temat - ludziska coraz bardziej się wkręcają

[tk28]

Wieża Tatarska to ta czerwona, można na nią wejść za opłatą ale z wejściem trzeba się uwijać bo nie wiadomo jak będzie gdy cytadela zostanie sprzedana. Ja bym chciał aby Wieża Biała również była w ten sposób dostępna bo z niej widok również byłby ciekawy. Co do chaszczy i drzew to pisałem już tutaj o tym kilkakrotnie powinno się wszystko wykarczować i dopiero wtedy byłoby dokładnie widać całą twierdzę a także stan jej zdewastowania. Na Kirkut to często chodzili żołnierze na popijawy ale siedzieli od strony Nowodworzanki ażeby dowódcy nie wypatrzyli ich z okien koszar

[rather]

A specjalnie dla tych, którzy nigdy nie byli - można wejść na Wieżę Tatarską z Michałem Kucharczykiem.

[disturbia]

Dziwi mnie to troche,ja od dzieciaka wiedzialam co to za cmentarz.Ale,ze byl to tez ewangelicki pierwsze slysze.

[tk28]

Dziwi mnie to troche,ja od dzieciaka wiedzialam co to za cmentarz.Ale,ze byl to tez ewangelicki pierwsze slysze.

To jednak nie wiedziałaś do końca co to był za cmentarz Ja zawsze wiedziałem bo mówiła mi o tym nieżyjąca już niestety osoba mieszkająca tutaj jeszcze przed wojną ale jak to bywa z dziećmi mało rozumieją takie sprawy i w dzieciństwie również chodziłem się powygłupiać na kirkut. Cała ta górka była podzielona na niemal równe połowy drogą i na tej połowie przy której jest obecnie pomnik z macewami był cmentarz żydowski a na drugiej połowie ewangelicki.

[disturbia]

Najwidoczniej coz uczymy sie cale zycie.

[Zebżydowski]

Ja wiedziałem że był tam także cmentarz ewangielicki.
Kiedyś, myślę że było to około roku 1982 miałem makabryczną okazję by się przekonać iż tak w istocie było.

Kirkutem interesowałem się już jako dziecko, co kilka miesięcy przychodziłem tam by poczuć niesamowitą atmosferę tego miejsca która zawsze na mnie działała. I zawsze, myślę że średnio kilka razy na pięć lat, widziałem tam "wykopki" - dołki wykopywane przez miejscowe hieny cmentane w poszukiwaniu grobów. Kilka razy widziałem wydobyte z tych dołków kości ludzkie, fragmenty ubrań czy trumien. Poszukiwaczom chodziło zapewne o żydowskie złoto.
Właśnie około 1982 hieny cmentarne wykopały i następnie porzuciły metalową trumnę. Była w doskonałym stanie - aczkolwiek owarta - wewnątrz zachowała się nawet czerwona tkanina obiciowa. Trumna o typowym dawnym barokowym kształcie, być może kiedyś pomalowana, wtedy szara bo wykoanana z blachy, i na wieku doskonale zachowany, namalowany białą farbę krzyż o charakterystycznych zaokrąglonych końcach.

Namacalny dowód, że pochowani byli tam nie tylko Żydzi.
Obok trumny walały się resztki ciała pochowanego w niej człowieka i resztki jego ubrań.

[Yogi]

Dziwię się waszym wypowiedziom,drodzy forumowicze.Jesteście,jak mówicie mieszkańcami Nowego Dworu a nie znacie swojego miasta i jego historii.A społeczność żydowska stanowiła niegdyś prawie połowę mieszkańców Nowego Dworu.Jaki był ich los,wiemy.Dlatego też cieszę się ,że miejsce pochówku tych ludzi zostało po wielu latach opuszczenia i dewastacji,znów otoczone właściwą opieką.A dodam,że wielokrotnie odwiedzałem ten teren i byłem wtrząśnięty i przerażony stanem tego miejsca,które tego czasu było zdewastowane i zaśmiecone.A to jest przecież miejsce spoczynku ludzi dwóch wyznań:mojżeszowych i chrześcijan obrządku ewangelickiego. I jeszcze,dla zainteresowanych kilka słów o historii świątyń obu tych wyznań.Synagoga mieściła się do czasu wojny przy ulicy Warszawskiej na wprost sklepu sportowego,w miejscu gdzie dziś jest cukiernia.Została ona zniszczona przez hitlerowców,około roku 1942.Natomiast kościół ewangelicki stał na terenie dzisiejszego parku,tam,gdzie do niedawna były pozostałości muszli koncertowej.I on nie przetrwał wojny.Został podczas niej zburzony,zaś ruiny rozebrano po wojnie.

[tk28]

Synagoga mieściła się do czasu wojny przy ulicy Warszawskiej na wprost sklepu sportowego,w miejscu gdzie dziś jest cukiernia.Została ona zniszczona przez hitlerowców,około roku 1942.

Nieprawda. Synagoga w Nowym Dworze znajdowała się przy nieistniejącej dziś ulicy Berka Joselewicza. Ulica ta przebiegała od ul. Szerokołęcznej (dzisiejszej ul. Mazowieckiej) do ul. Legionów. Synagoga została zbudowana na kilka lat przed wybuchem II wojny św. ze składek w większości Żydów warszawskich bo nowodworscy byli za biedni, poprzednią drewnianą strawił pożar więc postanowiono zbudować murowaną. LINK W ścisłej okolicy synagogi Niemcy w czasie okupacji utworzyli getto żydowskie, o tym więcej TU.

Przebieg ul. Berka Joselewicza
Mniej więcej w tym miejscu stała synagoga


A oto sama synagoga. (Źródło: "Ilustrowana Monografia Miasta Nowego Dworu Mazowieckiego z Historią twierdzy Modlin" - Ryszard Gołąb)

Natomiast kościół ewangelicki stał na terenie dzisiejszego parku,tam,gdzie do niedawna były pozostałości muszli koncertowej.I on nie przetrwał wojny.Został podczas niej zburzony,zaś ruiny rozebrano po wojnie.

Tutaj też nie do końca prawda. Kościół ewangelicki nie stał dokładnie w miejscu muszli lecz po przeciwnej stronie tej części parku bokiem do ulicy Sukiennej mniej więcej w miejscu gdzie obecnie znajduje się scena amfiteatru. Fundamenty można było zobaczyć w tym roku gdy zostały odsłonięte a później rozebrane. Kościół powstał prawdopodobnie w wyniku wykorzystania spalonych ruin dawnego ratusza, który pierwotnie stał w tym miejscu. Kościół ten nie ucierpiał w czasie II wojny św. a kilka lat przed wyburzeniem służył za graciarnię. Kościół był z połowy XIX wieku a z rejestru zabytków został wykreślony 02-10-1967 r. więc pewnie i w tym roku został rozebrany. Dziwny jest fakt, że kościół widniał w rejestrze od 12.04.1962 r. a po kilku latach został skreślony i wyburzony.

Część powyższych informacji wyczytałem w "Ilustrowanej Monografii Miasta Nowego Dworu Mazowieckiego z Historią twierdzy Modlin", autorem był Ryszard Gołąb, fascynata, który podjął się zebrania i opisania całej historii Nowego Dworu i twierdzy Modlin. Materiały do książki Pan Gołąb zbierał blisko 30 lat Dzięki niemu istnieje chociaż jedna wyczerpująca książka o tym mieście za co powinien przynajmniej dostać upamiętnienie w postaci jakiejś tablicy lub nazwać jego imieniem którąś z ulic. Pan Ryszard Gołąb zmarł w 2007r. LINK

[KaloNDM]

Na spotkaniu w przeddzień oficjalnego otwarcia kirkutu na spotkaniu w nowodworskim NOKu rabin Michael Schudrich mówił jak to jedna micwa pociąga za soba drugą. A chodziło właśnie o wytyczenie terenu cmentarza zydowskiego. Nikt nie wiedział dokładnie gdzie granica ta przebiegała, więc otoczono cały teren włączając w ogrodzenie teren cmentarza ewangielickigo. I tak teren ten objęto niejako kuratelą ogrodzonego obiektu chroniąc go tym samym przed dalszą dewastacją.
Podobało mi się to - oto zanikają podziały a miejsce uświęcone i niegdyś użytkowane przez chrześcijan potraktowane zostało przez nowodworskich Żydów na równi z ich miejscem świętym.

Może tylko brakuje mi wzmianki - o tym, że istniał tam także cmentarz ewangielicki - na tablicy przy wejściu na kirkut.

Oczywiście jest to wierutnym kłamstwem, że nie wiadomo gdzie znajdowały się granice cmentarzy - nie zarzucam tego Tobie - ponieważ do tej pory żyją i mieszkają ludzie którzy pamiętają jak przebiegały granice i jak wyglądały te cmentarze.
Jestem rodowitym mieszkańcem Nowego Dworu Mazowieckiego, a moja rodzina od pokoleń mieszka na Nowodworzance przy granicy tych cmentarzy. Cmentarz ewangelicki jest za moim płotem.
To między innymi ja byłem informatorem o granicy tych cmentarzy.
Po interwencji u Burmistarza Nowego Dworu, który nic nie zaradził w w/w kwestii, napisałem e-mail do założycieli strony Jewishmemorial i Konsystorz Kościoła Ewangelickiego Ewy Śliwki.
To właśnie po rozmowach gminy żydowskiej z konsystorz, ogrodzono dwa cmentarze, a granice zostaną ustalone później.
Jestem w posiadaniu planów i pozwolenia na rozbudowę domu, którą uzyskał mój pradziadek od Urzędu Mista w 1931 roku.
Na tych planach doskonale widać granice cmentarzy. Poza tym na mapach okresu między wojennego oraz okresu okupacji - mapy niemieckie w skali 1:25000 - również widać dokładnie granice oraz położenie tych cmentarzy.
Do tej pory w Niemczech żyje Bruno Pretzlaff który urodził się w Nowym Dworze Mazowiecki i dzieciństwo spędził na Kępie Nowodworskie i Nowodworzance. Jest autorem książki "Wrogiem urodzony" w której dokładnie opisuje granicę cmentarzy.
Żyją również córki ostatniego nowodworskiego pastora ewngelickiego, Roberta Nitshmanna, które również pamiętają jak wyglądały te cmentarze.
Nawiązałem też kontakt z parafianami Kościoła Ewangelickiego, których zainteresował mój wpis na ich forum:

http://www.luteranieforum.pl/viewtopic.php?f=1&t=664

Od tego postu, na forum zaczęto nowy wątek - jest w fazie rozwojowej:

http://www.luteranieforum.pl/viewtopic.php?f=1&t=890

Od tamtej pory mam z nimi kontakt i czynnie dążymy do upamiętnienia cmentarza ewangelickiego, oraz do małego pomnika w miejscu w którym stała kiedyś kaplica cmentarna w której katakumbach złożono urnę z prochami Roberta Nitschmanna, zamęczonego w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen.
Upamiętnienie miejsca pochówku pastora, było również moim pomysłem :

http://www.luteranieforum.pl/viewtopic.php?f=1&t=807

Jako ciekawostkę mogę dodać, że na tym cmentarzu spoczywa również Szymon Fabian, pierwszy właściciel nowodworskiej apteki - ulica Kościuszki - który przyczynił się do rozwoju farmacji w Polsce.

Przy okazji rewitalizacji parku odkryto pozostałości kościoła, który został ostatecznie rozebrany w 1961r. Z tego co pamiętam to odkrycie fundamentów kościoła było zaskoczeniem i na pewien czas wstrzymało prace. A przecież stał tam jeszcze zaledwie 50 lat temu...

Niestety, ale nasze miasto zupełnie nie pielęgnuje swojej historii...

Tak, to prawda. Odsłonięto mury po pierwszym Ratuszu Nowodworskim, który został przekształcony w Kościół Ewangelicki.
Została sporządzona dokumentacja foto, były prace archeologiczne, z których sprządzono dokładną dokumentację.
Niedługo, wspólnie z ewangelikami, będziemy w posiadaniu kopii.
Zabezpieczyliśmy również część dzwonnicy kościoła oraz fragmenty muru, które zostaną wykorzystane jako element pomnika na cmentarzu ewangelickim.
Po mojej informacji, ewangelicy odkupili również witraż z kaplicy cmentarnej, który przez lata był jako okno w budynku prywatnym na ulicy Fcha w Nowym Dworze Mazowieckim.
Przedstawiciele parafii ewangelickiej, będą również dążyć do upamiętnienia miejsca - tablica - w którym stał kościół ewangelicki z wpisem że początkowo był to Ratusz Nowego Dworu Mazowieckiego.
Na chwilę obecną mamy już sporo materiałów, między innymi zdjęcia kaplicy, grobów na cmentarzu ewangelickim, pastorów, kościoła, listów komendanta obozu koncentracyjnego i wiele, wiele innych rzeczy, których nie mogę na chwilę obecną upublicznić.
Jako ciekawostkę, mogę napisać że gruzy kościoła ewangelickiego zostały wrzucone do fosy, obok nowodworskiej obwodnicy vis a vis byłej fabryki rybnej - przy Wiśle obok Mostu Piłsudskiego.
Tak więc kwestia upamiętnienia cmentarza ewangelickiego, kościoła i wielu innych spraw, jest cały czas monitorowana.

.
Właśnie około 1982 hieny cmentarne wykopały i następnie porzuciły metalową trumnę. Była w doskonałym stanie - aczkolwiek owarta - wewnątrz zachowała się nawet czerwona tkanina obiciowa. Trumna o typowym dawnym barokowym kształcie, być może kiedyś pomalowana, wtedy szara bo wykoanana z blachy, i na wieku doskonale zachowany, namalowany białą farbę krzyż o charakterystycznych zaokrąglonych końcach.

Namacalny dowód, że pochowani byli tam nie tylko Żydzi.
Obok trumny walały się resztki ciała pochowanego w niej człowieka i resztki jego ubrań.

Wiem o czym piszesz.
Z racji tego że mieszkam obok od urodzenia, również widziłem to makabryczne zdarzenie.
Trumna stała od strony torów, obok byłego zejścia z cmentarza +/- w miejscu, w którym próbowano zrobić ogrodzenie cmentarza żydowskiego. Była wyciągnięta z katakumby na której rósł bez.
Ja widziałem jeszcze w niej szczątki ludzkie. Była to chyba kobieta.. Pamiętam jak przez mgłę.. Dlaczego kobieta?
Ponieważ zpamiętałem długie siwe włosy spd ludzkiej czaszki.
Na temat hien cmentarnych dyskutowałem tutaj :

http://www.youtube.com/watch?v=KtWV1dxGv3o

Oraz z administratorem strony kirkuty.xip.pl na której były wpisy, że ludzie do tej pory kradną macewy i pobieraja piasek z których budują domy. Przecież było to obrzydliwe kłamstwo.
W latach 60-tych do budowy był wybierany piach przez płocką firmę. Wybrano około 6-7 metrów w głąb, do granic cmentarzy.
Takie naruszenie terenu, spowodowało obsunięcie się cmentarzy z których zaczęły obsuwać się groby z ludzkimi szczątkami.
Najbardziej ucierpiał Kirkut, ponieważ obsunął się praktycznie z 3 stron a pod koniec lat 80-tych, urząd wydał pozwolenie na budowę tzw. "cygańskiego domu". Oczywiście teren w który został zbudowany dom, był terenem płaskim ale należał on do cmentarza żydowskiego. Nie było tam grobów - dopiero póżniej dowiedziałem się, że na płaskim terenie Gestapo w masowych grobach zakopywało na wpół żywych Żydów z likwidacji Getta. Starzy mieszkańcy nazywają to "czerwone noce".
Cyganowi było za mało terenu, więc wynajął buldożery, które podkopały czwartą stronę Kirkutu, która zaczęła się obsuwać i odsłaniać groby.
To między innymi po interwencji mieszkańców nowodworzanki, został przerwny ten proceder, po tym, jak ciężarówki które wywoziły piach, gubiły po ulicy Akacjowej ludzkie szczątki.

Cieszy fakt, że niektóre wpisy zostały usunięte :

http://www.kirkuty.xip.pl/nowydworm.htm

WracajÄ…c do promocji miasta.
To fakt, burmistrz nie robi zbyt wiele by upamiętnić historię Nowego Dworu Mazowieckiego.
Mam wrażenie, że ma wręcz to w .... - cenzura -
Można było by założyć wątek z pomysłami jak promować Nowy Dwór Mazowiecki, jako miasto o bogatej historii oraz bogatej mozajce etnicznej i wyznaniowej?

[rather]

Jestem pod wielkim wrażeniem faktów i szczegółów z historii naszego miasta, o których w tym miejscu piszecie. Szkoda tylko, że to mieszkańcy muszą pielęgnować pamięć o miejscach i zdarzeniach, a nie robią tego władze samorządowe. To wstyd, że gdyby nie inicjatywy kilku prywatnych osób, to miasto prawdopodobnie nie zrobiłoby nic aby uratować i upamiętnić ten ważny fragment naszej historii.

Ale chyba w taki sposób Kowalski i jego koledzy rozumieją służbę ludziom i mieszkańcom - zająć się swoimi sprawami i nie robić nic dla wspólnoty. Przykre...

[nowodworzanin18]

A teraz z zupełnie innej bajki - co sądzicie o fakcie że cmentarz jest zamknięty? Próbowałem dziś tam wejść, by przyjżeć się bliżej temu miejscu, ale spotkałem zamkniętą furtkę. Dobre wyjście czy złe że kirkut jest zamknięty dla postronnych osób?

[rather]

Według mnie - bardzo złe. Powinno to być miejsce, do odwiedzenia którego należy wręcz zachęcać mieszkańców. Cmentarze to ważna część historii miasta - podobnie jak na przykład cmentarz forteczny w Twierdzy, gdzie leżą żołnierze kilku narodowości z różnych wojen i bitew. Doskonała okazja do nauki dziejów naszego miasta...

[Yogi]

A teraz z zupełnie innej bajki - co sądzicie o fakcie że cmentarz jest zamknięty? Próbowałem dziś tam wejść, by przyjżeć się bliżej temu miejscu, ale spotkałem zamkniętą furtkę. Dobre wyjście czy złe że kirkut jest zamknięty dla postronnych osób?

I bardzo dobrze. Ciekaw jestem,czy podczas grodzenia tego terenu zlikwidowano furtki ,które mieszkańcy posesji przyległych do kirkutu na ulicy Akacjowej porobili sobie kiedyś w celu wyrzucania tam śmieci.A jeśli chciałeś wejść,to trzeba było spróbować furtką od strony przejazdu przy Akacjowej.Parę dni temu widziałem,że była otwarta.

[cot]

A propos cmentarza fortecznego w Twierdzy Modlin - Stowarzyszenie Rozwoju Twierdzy Modlin w najbliższym czasie planuje akcję odrestaurowania pomnika kpt. Marcelego Ziemskiego. Żołnierza kilkakrotnie odznaczonego Krzyżem Walecznych.
Czekamy na inne propozycje "walki o naszÄ… historiÄ™".